Witamina C, inaczej kwas askorbinowy należy do witamin rozpuszczalnych w wodzie. Nie potrafimy jej samodzielnie syntetyzować, dlatego też musimy ją dostarczać z zewnątrz wraz z pożywieniem czy też odpowiednio dobraną suplementacją.
Witamina C bierze udział w wielu procesach zachodzących w organizmie, przez co ma duże znaczenie w jego prawidłowym funkcjonowaniu. Wykorzystywana jest w medycynie, a dodatkowo dzięki swoim silnym właściwościom przeciwutleniającym znajduje szerokie zastosowanie w kosmetyce.
Wyizolowana została przez węgierskiego biochemika Alberta Szent-Györgyi w 1928 roku, który dzięki temu kilka lat później został posiadaczem Nagrody Nobla.
Witamina C – rola w organizmie
- Witamina C uczestniczy w przemianie aminokwasów, aktywuje wiele enzymów i bierze udział w syntezie kortykosteroidów.
- Ułatwia przyswajanie żelaza przez organizm oraz uczestniczy w wytwarzaniu erytrocytów, czyli czerwonych krwinek przez co zapobiega występowaniu anemii.
- Poprawia pracę mózgu, poprzez udział w syntezie neuroprzekaźników.
- Uczestniczy w przekształcaniu cholesterolu do kwasów żółciowych przez co obniża jego poziom we krwi.
- Jest zalecana w profilaktyce osteoporozy, ponieważ jest niezbędna do wydzielania osseiny czyli składnika budulcowego kości.
- Poprawia stan chrząstek stawowych oraz zapobiega odwapnianiu kości.
- Dodatkowo uszczelnia i wzmacnia naczynia krwionośne przez co zapobiega łatwemu tworzeniu się sińców.
- Wpływa na stan tkanki łącznej poprzez udział w procesie syntezy kolagenu.
- Chroni komórki przed wolnymi rodnikami, ponieważ jest silnym przeciwutleniaczem co skutkuje spowolnieniem procesu starzenia.
- Ułatwia także proces gojenia się ran i hamuje krwawienie dziąseł.
- Odgrywa ważną rolę w stomatologii, ponieważ wzmacnia zęby i dziąsła oraz zwalcza bakterie powodujące próchnicę.
- Witamina C jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego.
Jej wpływ na odporność w okresie jesienno – zimowym ciągle pozostaje pod znakiem zapytania, albowiem lekarze obalają teorię, że witamina C ochrania przed infekcją, ale przyjmowanie jej podczas przeziębienia może skrócić czas choroby.
Dodatkowo wyniki badań naukowców z Kansas przekonują, iż witamina C przyjmowana w dużych dawkach dożylnie wraz z terapią przeciwnowotworową, pomoże złagodzić skutki chemioterapii, a nawet przyspieszyć zabijanie komórek nowotworowych.
Połączenie witaminy C z cynkiem – jakie przynosi efekty?
Witamina C + Cynk skutecznie wspomaga działanie układu odpornościowego oraz uczestniczy w produkcji białek – w tym białek skóry, włosów i paznokci. To także połączenie dające silne właściwości antyoksydacyjne i aktywujące procesy regeneracyjne.
Witamina C wpływa na zwiększenie liczby, aktywności i agresywności wielu różnych komórek odpornościowych, w tym limfocytów, neutrofili i makrofagów. Może także kumulować się we wnętrzu białych ciałek krwi, które dzięki temu potrafią efektywnie zwalczać czynniki zakaźne. Witamina C potrafi również niszczyć bezpośrednio wirusy, rozrywając ich kapsydy. Wspomaga ją w tym cynk, który z białkami organizmu tworzy tzw. palce cynkowe o właściwościach przeciwwirusowych.
Ponieważ oba składniki wykazują również skorelowaną aktywność w zwalczaniu wolnych rodników (działają jako antyutleniacze), suplementacja produktem, który zawiera w swoim składzie witaminę C oraz cynk zabezpiecza błony biologiczne, organella komórkowe i DNA przed uszkodzeniami spowodowanymi stresem oksydacyjnym, a dzięki temu spowalnia starzenie się tkanek.
Oba składniki są niezbędne do biosyntezy białek – witamina C jest nieodzowna w kolagenogenezie i uszczelnianiu naczyń krwionośnych, natomiast cynk jest regulatorem aktywności ponad 200 enzymów, które uczestniczą m.in. w produkcji białek skóry, włosów i paznokci. Pierwiastek ten jest niezastąpiony w walce z trądzikiem, egzemą i łuszczycą, natomiast witamina C umożliwia zabliźnianie się ran i uszkodzeń skóry wywołanych schorzeniami dermatologicznymi. Dzięki temu duet witamina C + cynk silnie pobudza skórę do odnowy, sprzyja wzrostowi włosów oraz wytwarzaniu mocnych, zdrowych paznokci.
Witamina C kiedy warto stosować?
- w objawach starzenia się;
- przy nadmiernym wysiłku fizycznym;
- przy zaburzeniach czynności jelit;
- przy anemii, ponieważ witamina C zwiększa wchłanianie żelaza;
- przy cukrzycy;
- przy nadciśnieniu tętniczym;
- wspomagająco do walki ze zmianami skórnymi – bliznami i uszkodzeniami – wywołanymi urazami lub schorzeniami dermatologicznymi, w tym trądzikiem czy łuszczycą;
- przy krwawieniach z dziąseł;
- do łagodzenia skutków stresu oksydacyjnego;
- w niedoborach żywieniowych lub podczas stosowania diety ubogiej w naturalne przeciwutleniacze.
- przy osłabionej odporności lub zwiększonym narażeniu na infekcje wirusowe lub bakteryjne;
Działanie witaminy C w kosmetyce
Witamina C, tak jak i witamina A czy E jest nazywana „witaminą młodości”, działa przeciwstarzeniowo, przeciwdziała uszkadzaniu komórek – działa przeciw rodnikowo. Ma działanie ochronne przed szkodliwym wpływem środowiska zewnętrznego. Wzmacnia tkankę łączną w skórze poprzez zwiększenie syntezy kolagenu. Poprawia mikrokrążenie w naczyniach włosowatych, dlatego zapobiega rozszerzeniu się naczyń krwionośnych. Sprawdza się również w ochronie przed promieniami UVA i UVB.
Wskazaniami do stosowania witaminy C w kosmetyce jest: utrata jędrności i elastyczności skóry, rozszerzone naczynka czy rumień, przebarwienia, trądzik różowaty i pospolity, ziemisty kolor skóry, przed jak i po zabiegach kosmetycznych takich jak: mikrodermabrazja i chemiczne peelingi.
W kosmetyce wykorzystuje się pochodne witaminy C, czyli: palmitynian askorbylu, glukozyd askorbylu, sól magnezowa fosforanu askorbylu, sól sodowa fosforanu askorbylu oraz tetraizopalmitynian askorbylu.
Optymalnym stężeniem witaminy C stosowanej w kosmetyce jest od 10 do 20%, natomiast w preparatach pod oczy stężenie powinno wynosić od 3% do 5%.
Naturalna witamina C – źródła
Naturalnym źródłem kwasu askorbinowego są owoce i warzywa. Postać witaminy C w produktach spożywczych jest bardzo wrażliwa, bowiem pod wpływem zbyt wysokiej temperatury czy też światła utlenia się. Dodatkowo może ulec zniszczeniu podczas hormonalnej terapii antykoncepcyjnej, przyjmowaniu aspiryny, antybiotyków i sterydów oraz używek takich jak alkohol i nikotyna.
Najwięcej witaminy C zawierają warzywa takie jak: natka pietruszki, czerwona papryka, pomidory, jarmuż, brokuł i brukselka, szpinak, kalafior, kapusta, ziemniaki i burak czerwony. Natomiast w owocach największe występowanie witaminy C jest w: czarnej porzeczce, truskawkach, dzikiej róży, aceroli, jagodach CamuCamu, kiwi, malinie, żurawinie, śliwkach oraz cytrusach takich jak: cytryna, grejpfrut, pomarańcza, mandarynka, klementynka.
Straty witaminy C podczas obróbki kulinarnej mogą sięgać od 20% do 50%!
Przykładowo podczas przygotowywania surówek warzywnych czy owocowych tracimy ok. 20% kwasu askorbinowego, natomiast przy duszeniu warzyw ok. 30%. Najwięcej jednak tracimy podczas obierania i gotowania, bo aż 50%.
Co należy zrobić, aby zapobiec utracie witaminy C podczas przygotowywania posiłków?
Przede wszystkim spożywać jak najwięcej owoców i warzyw (o ile można spożywać surowe) bez obróbki termicznej lub więcej gotować na parze. Do przygotowywania posiłków używać noży i garnków ze stali nierdzewnej. Gotować potrawy pod przykryciem i na małym wrzeniu oraz w małej ilości wody. Przygotowywać potrawy na krótko lub bezpośrednio przed spożyciem.
Witamina C jako suplement diety?
Suplementy diety zawierające witaminę C posiadają identyczną budowę chemiczną do tej, która jest zawarta w pożywieniu. Może zawierać naturalny pozyskiwany z roślin lub syntetyczny kwas L-askorbinowy.
Dostępne rodzaje witaminy C w sprzedaży to: naturalna witamina C, syntetyczna i liposomalna witamina C. Naturalna, jak i syntetyczna witamina C wykazuje identyczną przyswajalność.
Witamina C naturalna pozyskiwana jest z roślin, co w efekcie daje krótki skład produktu z przewagą naturalnych wyciągów roślinnych. Zazwyczaj występuje wraz z bioflawonoidami, które przeciwdziałają jej utlenieniu oraz mają korzystny wpływ na wchłanianie.
Najczęściej w suplementach spotykamy się z syntetyczną witaminą C, kwas askorbinowy otrzymywany jest laboratoryjnie. Jest tańszym i bardziej dostępnym rodzajem witaminy C. Liposomalna witamina C czyli witamina C zamknięta w liposomie (mikroskopijnej strukturze zbudowanej z fosfolipidów). Ta postać witaminy pozwala ominąć zwrotny układ krążenia co zapobiega metabolizowaniu jej w wątrobie, co w efekcie końcowym powoduje, iż większe stężenie kwasu askorbinowego dostarczane jest do krążenia ogólnego. Podsumowując zamknięcie witaminy w liposomalnym pęcherzyku daje nam większą trwałość, przyswajalność oraz biodostępność.
Formy w jakich występuje witamina C dostępna na rynku to: tabletki, tabletki do żucia, tabletki do ssania, tabletki musujące, kapsułki, krople, proszek, wlewy dożylne.
Zapotrzebowanie na witaminę c
Należy pamiętać, że do przyjmowania witaminy C w kroplach bądź do jej rozpuszczenia w wodzie nie stosujemy metalowych łyżeczek.
Dzienne zapotrzebowanie na kwas askorbinowy wynosi:
- dla dzieci 40-50 mg
- dla kobiet 75 mg
- dla mężczyzny 90 mg
Badania wykazują, że przyjmowanie witaminy C w określonych dawkach powoduje najlepszy efekt jej wchłaniania. Przykładowo po przyjęciu 200 mg kwasu askorbinowego wchłonie się 75%, natomiast przy przyjęciu zbyt dużych dawek takich jak 1000 – 3000 mg jej wchłanianie może spaść nawet o 40%.
Dzienne wchłanianie to 200 mg, a maksymalnie 500 mg witaminy C, także musimy się zastanowić czy warto przyjmować takie ilości jak przykładowo witamina C 1000 mg?
Witamina C lewoskrętna i prawoskrętna
Czy taki podział witaminy C jest prawidłowy? Skąd na rynku farmaceutycznym powstał taki podział witaminy C? Czy witamina lewoskrętna jest bardziej skuteczna od witaminy C prawoskrętnej? Poniżej postaramy się odpowiedzieć na te wszystkie pytania.
Od niedawna na rynku farmaceutycznym pojawiło się określenie witamina C lewoskrętna. Od tego momentu część producentów zaczęła reklamować swoje produkty i zachęcać do przyjmowania witaminy C lewoskrętnej jako tej lepszej postaci witaminy.
Najprawdopodobniej takie określenie pochodzi od litery L w nazwie kwas L-askorbinowy, ale nie ma to żadnego znaczenie dotyczącego jej skręcalności, tylko dotyczy konfiguracji atomów.
Kwas L-askorbinowy tak naprawdę skręca płaszczyznę światła spolaryzowanego w prawą stronę, tak więc jest prawoskrętny. Dlatego każda witamina C, która jest dostępna na rynku niezależnie od nazwy marketingowej jest prawoskrętna, a reklamy producentów, którzy oferują nam witaminę C lewoskrętną i to w dużo wyższej cenie są po prostu nieuczciwe.
Faktem jest, że wszystkie dostępne preparaty z witaminą C, zawierają taką samą formę witaminy oraz posiadają takie same właściwości.
Witamina C – niedobór
W obecnych czasach w krajach rozwiniętych niedobór witaminy C występują dość rzadko, ze względu na dużą dostępność owoców i warzyw oraz szerokiej ofercie suplementów.
Głównym i najpoważniejszym skutkiem niedoboru jest szkorbut. Obecnie bardzo rzadko występuje, ale we wcześniejszych czasach z jego powodu zmarło ponad milion marynarzy w samej brytyjskiej flocie. Szkorbut inaczej gnilec jest chorobą wielonarządową spowodowaną niedoborem kwasu askorbinowego. Brak kwasu oznacza brak dojrzewania kolagenu co w następstwie powoduje: samoistne krwawienia, patologiczne złamania, bóle mięśni i stawów, zapalny przerost dziąseł i wypadanie zębów, powolne gojenie się ran oraz ogólne osłabienie organizmu i depresję.
Kolejnym objawem niedoboru kwasu askorbinowego jest niedokrwistość, czyli anemia co powoduje takie zmiany w naszym organizmie jak: tachykardia, duszności, zaburzenia koncentracji, zmęczenie, osłabienie, bóle i zawroty głowy oraz bladość skóry.
Niedobór może także powodować nasilenie astmy. Odpowiednia suplementacja witaminy C oraz innych witamin i związków takich jak: witamina E, A, magnez, selen, kwasy omega-3, flawonoidy pomaga kontrolować astmę oraz zapobiega częstym atakom duszności.
Dodatkowymi objawami niedoboru kwasu askorbinowego mogą być: problemy z kośćmi, bóle mięśni, trudności w gojeniu się ran, skłonności do występowania sińców, krwawienie dziąseł, ogólne osłabienie i brak apetytu.
Przewlekły niedobór witaminy C może także sprzyjać rozwojowi miażdżycy, zmian nowotworowych, a dodatkowo wzrostowi ciśnienia tętniczego krwi.
Nadmiar witaminy C
Przedawkowanie kwasu askorbinowego jest bardzo trudne, organizm przy zbyt dużych dawkach po prostu ogranicza jej wchłanianie. Witamina C należy do witamin rozpuszczalnych w wodzie co oznacza, że nie jest magazynowana w organizmie tylko wydalana z potem i moczem.
Jednak nadmierne przyjmowanie witaminy C w zbyt wysokich i częstych dawkach może spowodować zaburzenia żołądkowo – jelitowe objawiające się: nudnościami, biegunką, wymiotami lub bólami brzucha.
Witamina C a nerki?
Duże dawki witaminy C, mogą spowodować podniesienie stężenia askorbinianu we krwi do zbyt wysokiego poziomu, co z kolei zmusza organizm do wydalenia kwasu szczawiowego, którego prekursorem jest właśnie kwas askorbinowy. Tak duże wydalanie kwasu szczawiowego wraz z moczem przez nerki powoduje pojawienie się kamicy szczawianowej (rodzaj kamicy nerkowej). Kamica szczawianowa powoduje kolkę nerkową, objawiająca się bardzo silnym bólem, dodatkowo mogą towarzyszyć jej takie objawy jak: nudności i wymioty, bladość skóry, silne poty, parcie na mocz oraz krew w moczu, omdlenia i gorączkę.
Wpływ witaminy C na przyjmowane leki
Kwas askorbinowy przez to, że zalicza się do przeciwutleniaczy może zmieniać właściwości stosowanych leków przez co może spowodować wystąpienie działań niepożądanych.
Poniżej przedstawiamy listę medykamentów, które mogą wchodzić w niebezpieczne interakcje z witaminą C:
- Paracetamol– witamina C może powodować wzrost stężenia paracetamolu we krwi co w następstwie skutkuje: bólami brzucha, nudnościami, wymiotami, zaburzeniami krążenia i rytmu serca, zaburzeniami krzepnięcia krwi, hipoglikemią, a nawet śpiączką.
- Furosemid – poprzez nasilenie działania spowodowane kwasem askorbinowym może spowodować: zawroty głowy, nudności, wymioty, nasilenie dny moczanowej, odwodnienie, zaburzenia słuchu, niedobór potasu, sodu, magnezu i wapnia.
- Tabletki antykoncepcyjne zawierające w swoim składzie Etynyloestradiol i lewonorgestrel – witamina C poprzez nasilenie ich działania powoduje: nudności i wymioty, zaburzenia funkcjonowania wątroby, napady migreny, zwiększenie prawdopodobieństwa zakrzepów i zatorów.
- Wodorotlenek glinu – poprzez wzrost stężenia spowodowany kwasem askorbinowym może wywołać: uszkodzenie neuronów, upośledzenie pamięci, a także sprzyja rozwojowi choroby Alzheimera.
Witamina C może również osłabiać działanie niektórych leków, przykładem są: delteparyna, heparyna, propranolol, cyprofloksacyna, metadon, flufenazyna, amitryptylina, dezypramina, imipramina i doksepina.
Pamiętajmy zatem, że zarówno niedobór, jak i nadmiar witaminy C nie wpływa korzystnie na nasz organizm i przy stosowaniu nawet suplementów diety zachowajmy umiar. Przy doborze odpowiedniej suplementacji najlepiej zasięgnąć fachowej porady u lekarza lub farmaceuty oraz zapoznać się z treścią ulotki dołączonej do opakowania.