Co to są witaminy? – przypomnijmy
Witaminy są to związki organiczne o zróżnicowanej budowie, które odgrywają kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu naszego organizmu. Witaminy możemy przyjmować wewnętrznie wraz z pożywieniem oraz w postaci gotowej jako suplementy diety. Mogą być również stosowane zewnętrznie podczas pielęgnacji skóry czy włosów odpowiednimi kosmetykami. Pielęgnacja skóry za pomocą witamin daje naprawdę doskonałe rezultaty, przykładem jest hamowanie procesu starzenia.
Witamina A – co o niej wiemy?
Witamina A należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Pod jej nazwą kryją się związki pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, które wykazują aktywność biologiczną. W produktach pochodzenia roślinnego wit. A występuje jako beta karoten inaczej prowitamina A, natomiast w produktach pochodzenia zwierzęcego jako retinol i jego pochodne. Witamina A magazynowana jest w organizmie w wątrobie i tkance tłuszczowej. Zaliczana jest do najwcześniej odkrytych witamin w historii medycyny, bowiem w 1931 roku została odkryta przez dwóch badaczy Elmera McColluma i Marguerite Davis, następnie od 1947 roku rozpoczęto jej wytwarzanie przemysłowe.
W jakich produktach występuje witamina A?
Witamina A w produktach pochodzenia roślinnego występuje m.in. w marchwi, szpinaku, brokułach, sałacie, jarmużu, selerze, roszponce, natce pietruszki, koperku, kolendrze, czerwonej papryce, pomidorach, dyni, zielonym groszku, cebuli zielonej, porze, brzoskwiniach, arbuzie, melonie, pomarańczach, śliwkach, wiśniach, czerwonym pieprzu, pokrzywie, czarnym bzie, jarzębinie czerwonej, liściach mniszka lekarskiego.
W jakich produktach pochodzenia zwierzęcego jest najwięcej witaminy A? Otóż w tranie, rybach (śledziu, łososiu i tuńczyku), wątróbce, kawiorze, żółtkach jaj, serze Camembert, mleku, maśle i przetworach mlecznych.
Witamina A dzienne zapotrzebowanie
Dzienna dawka witaminy A dla kobiety wynosi 700 mcg, natomiast dla mężczyzny 900 mcg.
Przyswajalność witaminy A zwiększają m.in. witamina B, C, D, E oraz wapń, fosfor i cynk.
Należy pamiętać, że alkohol, nikotyna oraz kofeina zmniejszają wchłanianie tej witaminy.
Kobiety w ciąży powinny jednak uważać na witaminę A, ponieważ nadmiar tej witaminy wykazuje toksyczne działanie na rozwijający się płód, przedawkowanie może powodować nawet wodogłowie, wady wrodzone twarzoczaszki czy choroby układu krążenia. Po informacje o witaminach, czyli zapotrzebowaniu, dawkowaniu i inne zgłaszajmy się do lekarza czy farmaceuty.
Witamina A w kapsułkach, tabletkach czy zewnętrznie w maści i kremie?
Na rynku farmaceutycznym możemy kupić witaminę A w różnej postaci. Przykładowo przy doustnej suplementacji jest dostępna jako kapsułki, tabletki i krople. Natomiast do użytku zewnętrznego występuje w maściach, kremach oraz kroplach. Zastosowanie zewnętrzne znajduje między innymi w przypadku odmrożenia, poparzeń słonecznych czy nadmiernym rogowaceniu naskórka. Kosmetyki, które zawierają witaminę A czy jej pochodne nie powinny być przechowywane w temperaturze powyżej 35 stopni Celsjusza.
Na co wpływa witamina A?
Przede wszystkim na proces widzenia, jest składnikiem barwnika siatkówki oka, co wpływa na odbiór bodźców wzrokowych. Bierze udział w procesie syntezy białek i przemianie lipidów, czyli tłuszczów oraz syntezie hormonów steroidowych. Witamina A uczestniczy w dojrzewaniu komórek układu odpornościowego oraz bierze udział w prawidłowym przebiegu procesów wzrostowych. Przyśpiesza gojenie się ran oraz pobudza szpik kostny do produkcji erytrocytów, czyli czerwonych krwinek. Zapewnia również prawidłową budowę kości i szkliwa. Wpływa na procesy rozrodcze, ponieważ bierze udział w procesie tworzenia się komórek rozrodczych męskich i żeńskich, a także zarodka i płodu. Pomaga w ochronie nabłonka układu oddechowego przed drobnoustrojami, zapobiega zakażeniom oraz pomaga zwalczać wirusy i bakterie. Dodatkowo wykazano również, iż wit. A ma działanie antynowotworowe, gdyż bierze udział w prewencji raka jelita grubego, raka piersi i raka płuc.
Właściwości witaminy A w kosmetyce
Witamina A odpowiada za prawidłowy stan skóry, włosów i paznokci. W preparatach kosmetycznych aplikowanych na skórę jest stosowana w postaci retinolu, który doskonale zmiękcza i wygładza naskórek, przy czym zmniejsza jego rogowacenie. Poprawia również nawilżenie i koloryt skóry oraz usprawnia jej funkcje obronne. Przyśpiesza metabolizm tkankowy i zwiększa zawartość protein, zwłaszcza kolagenu w skórze właściwej. Chroni skórę przed promieniami UV. Znajduje zastosowanie w pielęgnacji skóry trądzikowej czy naczynkowej ze względu na swoje właściwości przeciwzapalne i gojące. Doskonale sprawdza się w kuracji anti-aging, ponieważ uelastycznia skórę oraz likwiduje drobne zmarszczki.
Niedobór witaminy A – jak się objawia?
Najczęściej niedobór tej witaminy charakteryzuje się zaburzeniami widzenia po zmierzchu. Może wystąpić również zahamowanie wzrostu czy też problemy z płodnością i zaburzeniami miesiączkowania u kobiet. Dodatkowo niedobór witaminy A powoduje łamliwość i wypadanie włosów, kruche i zbyt wolno rosnące paznokcie oraz suchą, spierzchniętą skórę, a nawet wysypkę czy też trądzik. Może objawiać się również spadkiem odporności, poprzez zwiększoną podatnością na zakażenia bakteryjne i wirusowe, spadkiem apetytu czy biegunką. U osób starszych częstym objawem jest dzwonienie w uszach.
Najbardziej narażone na niedobór witaminy A są osoby starsze, pracujące przy komputerze, alkoholicy i palacze.
Przedawkowanie witaminy A!
Witamina A jest magazynowana w wątrobie i przy nadmiernym spożyciu może być toksyczna dla organizmu, a nawet niebezpieczna dla naszego zdrowia. Nadmiar witaminy, czyli hiperwitaminoza najczęściej objawia się zaburzeniami świadomości, nadpobudliwością, bólem głowy, stawów i mięśni. Może dodatkowo wywołać powiększenie wątroby z zaburzeniami jej funkcji oraz nudności i wymioty. Przy przedawkowaniu witaminy A charakterystyczne są żółtawe zmiany skórne. Tak jak wspominaliśmy wcześniej, na dawkowanie tej witaminy muszą uważać przede wszystkim kobiety w ciąży, ponieważ wywołanie hiperwitaminozy może spowodować wady wrodzone u płodu. Dlatego kobiety w ciąży nie powinny przyjmować suplementów diety z witaminą A oraz spożycie mięsa z dużą zawartością tej witaminy w postaci retinolu. Najbezpieczniejsze natomiast jest przyjmowanie jej w postaci beta karotenu, który zawarty jest w owocach i warzywach. Bowiem spożywając owoce i warzywa nie możemy przedawkować witaminy A.
Pamiętajmy, aby witaminę A przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza, farmaceuty, czy też zgodnie z ulotką dołączoną do zakupionego produktu.
Witamina A+E jak i kiedy stosować?
Najważniejsza funkcja witamin A+E to przede wszystkim ochrona przed wolnymi rodnikami, które odpowiadają między innymi za proces starzenia. Suplementacja witaminami A+E jest zalecana przy nieprawidłowym odżywianiu się, zaburzeniach przemiany materii, zmniejszeniu odporności organizmu, zmianach chorobowych błon śluzowych, zaburzeniach wzrostu czy niedowidzeniu zmierzchowym (tzw. kurza ślepota). Wspomagająco również w chorobach układu krążenia, miażdżycy, chorobach niedokrwiennych serca i chorobach nowotworowych.
Witamina A+E dostępna jest w kapsułkach i kroplach, w przypadku kapsułki zalecane jest połknięcie podczas posiłku, ale możemy również ją rozgryźć przez co uzyskamy efekt nawilżający, który pomoże złagodzić objawy chrypki.
Głównym źródłem witaminy E są produkty pochodzenia roślinnego. Najwięcej jest w nasionach słonecznika, dyni, sezamie, migdałach i orzechach włoskich. Dodatkowym źródłem są produkty zbożowe takie jak pełnoziarniste pieczywo i makarony. Witamina E znajduje się również w warzywach i owocach, przykładowo w: szpinaku, szparagach, botwince, awokado, jarmużu, marchwi, oliwkach, jagodach, jeżynach i malinach.
Dzienne zapotrzebowanie na witaminę E jest uzależnione od wieku i płci.
Połączenie witaminy A+D – jakie ma zalety?
Połączenie tych obu witamin przede wszystkim wspiera funkcjonowanie układu odpornościowego. Wspomaga również zachowanie zdrowych kości i zębów oraz przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania mięśni. Dodatkowo pomaga przy zachowaniu zdrowych błon śluzowych. Poprawia przyswajanie wapnia i fosforu co w efekcie końcowym wspiera zachowanie prawidłowego poziomu wapnia we krwi.
Witamina D, gdzie występuje? Naturalnym źródłem witaminy D jest jej synteza w skórze, która występują pod wpływem promieniowania słonecznego. Kolejnym naturalnym źródłem tej witaminy jest dieta bogata w ryby morskie, takie jak: węgorz, śledź, łosoś, makrela. Niewielkie ilości zawierają również produkty: żółtko jaja, sery dojrzewające, pełne mleko i produkty mleczne.
W Polsce najwięcej witaminy D wytwarzamy w okresie letnim podczas kąpieli słonecznych, zatem lekarze zalecają dodatkową suplementację tą witaminą w okresie od wczesnej jesieni (września) do późnej wiosny (kwietnia). Dawka witaminy D uzależniona jest od wieku, wagi, zdolności syntezy skórnej oraz w przypadku kobiet – okresu ciąży.
Ciekawostki na temat witaminy A J
- Witamina A często nazywana jest witaminą młodości, ponieważ odpowiada za budowę i zdrowy wygląd naskórka (potocznie witaminami młodości nazywamy również witaminę C oraz E)
- Kobiety, które stosują antykoncepcję hormonalną mają niższe zapotrzebowanie na witaminę A
- Wysoki niedobór witaminy A może wywołać kseroftalamię – inaczej „suche oko”, choroba objawia się wysuszeniem, zapaleniem spojówki i rogówki, która w następstwie może doprowadzić nawet do ślepoty
Silne przedawkowanie objawia się stanami zamroczenia, a nawet szaleństwa i często występuje u Eskimosów, gdyż ich dieta składa się głównie z tłustych ryb